Айтпақшы, айтыс болады…

Алматы қалалық «Нұр Отанның»  «Жас Отан» жастар қанатының төрағасы Руслан Сұлтанұлы Желдібайдың айтуынша, 2 мамыр күні Алматыдағы ҚазҰУ қалашығында орналасқан Студенттер сарайында дүбірлі айтыс болады. Жарнамасы теледидардан да беріліп жатыр дейді, өз басым Руслан мырзадан естідім (және билет әпер дедім).

Айтысқа Балғынбек Имашев, Жандарбек Бұлғақов, Айбек Қалиев сияқты айтыс өнерінің АС-тары қатысады екен. Айтысты «Хабар» арнасы телевизордан көрсетеміз деп, түсіргелі жатыр. Режиссері – кезінде «Қазақстанда жасалған» деген супер бағдарламада маған режиссер болған Қадырдан Құлманов дейді ұзынқұлақ. Басталуы – түскі 14.00-де екен. Яғни, ұйқыны қандырып, асықпай келе аласыздар. Ұйқы жайлы сөз қозғағаным да бекер емес, айтыс ресми қағаздарда түнгі 22.00-ге дейін жалғасады деп жоспарлануда. Демек, одан да созылуы мүмкін.

Айтпақшы, Русланнан билет сұрап әбігерленгенім бекер екен. Айтыс – тегін боп шықты. Яғни, тегін. 🙂 Сонда да маңызсынып, Русланнан шақыру билет алатын боп келістім. Енді ше? Жұлдыздарды жақыннан көру бақытына ие болайын дегенім ғой. 🙂 Тек Руслан бір қиыр бұрыштан орын беріп, мойнымның қарғысына қалмаса болғаны да.

Кезінде өзіміз төрт жыл кеңінен ен жайлаған КазҰУ-ды көрмегелі қай заман. Бізден бір қалған Еділ жұрт қой. «Вахтері тайдай тулаған, қыздары қойдай шулаған, Қайран да менің КазГУ-ым!».

«Ретроспективаға» беріліп кеттім ғой дейм, қысқасы, айтыста кездескенше.

Катеначчоның күйреуі

Ел-жұртқа «Реал» – «Барселона» матч жайлы ертең жазам» деп алып, жазбай қойдым. Ренжісеңіздер де, шешеден боқтап жүрмесеңіздер болды. Болатын іс болды емес пе? Алдағы сәрсенбі бұл екі алып қарымта кездесу өткізеді ғой. Енді Пеп пен Жозе сияқты доп тебу өнері гроссмейсерлерінің кездесуі жайлы бес-алты жол жазбасақ, футболға обал болатын шығар.

Моуриньюдың ахуалын басыңызға бермесін.
Енді финалға шығу үшін «Реал» үш доп айырмасымен жеңуі керек. Жеңуді қойып, таразы басын теңестірудің өзі мұң. Пепе екібастан ойнамайды, Серхио Рамостың сары қағазы көбейіп кетті – одан да үміт жоқ. Оған қоса, қарымта матч «Камп Ноуда» – Гвардьола жігіттерінің тезек тастап бөліп алған территориясында өтеді. Плюс – Маурдың өзі алаң жиегінде тұрып шәкірттеріне дирижер бола алмайды, білесіз. Жарайды, алдағы ойынды айтып, бас қатырмай-ақ қояйықшы. «Ең құрығанда екі доп соғу үшін не істеу керек?» деген сауалға жауапты Айтор Каранка сияқты бұтбол пилосыптармен бірлесіп, «Особенныйдың» өзі шеше жатар.

Сонымен «Реал» – «Барселона» матчы жайлы миыма түртіп алғандарым – мыналар:

1. Тактика және кадрлық проблемалар.
Қонақ – Гвардьола сол қапталды қорғауға кімді қоярын білмей діңкелеген сияқты әбден. Абидаль операциядан кеше шықты, Милитоның жайы мәлім. Ақыры мені де таң қалдырып, сол қапталға Пуйольді қойыпты. Карлестің ежелі тас дәуірінде бір-екі рет оң қаптал қорғаушысы болып ойнағанын көргенім бар-ды. Бірақ ол кезде Пуйоль енді-енді негізгі құрамға тартылатын да, орталықты Абелардо Фернандес сияқты динозаврлар мекендеуші еді… Пуйоль солға ысырылған соң, оның орны, әрине, үңірейіп қалады. Бұл мәселені Пеп Хавьер Маскераноны сол позицияға шегерумен шешіпті. Ал “Барселона” – “Арсенал” кездесуінде орталық қорғаушы болып көрген Бускетс өзінің гос-акт алып, жекешелендіріп алған артқы жартылай қорғаушы орнында ойнады. Оған Сейду Кейта болысты. Ал “Барсаның” бас креативщигі Хави сүйікті ісі – Месси мен Вильяға доп жеткізіп берумен айналысты. Демек, комментатор Ермұхамедтің Хавиді тірек қорғаушы (опорник) деуі – дәлелсіздеу болды. Рас, Хави де опорник болып ойнай алады. Бірақ Бускетс пен Кейта жоқ кезде. Яғни, бұдан шығатын қорытынды – “уефа.комның” мәліметтеріне сүйене берудің қажеті жоқ. Меніңше, Гвардьола схемасы 4+2+3+1 дегенге саяды.
Моуриньюға да қорғаныс шебіндегі окоптарды қайта қазуға тура келгені көрініп тұрды. Серхио Рамосты оң қапталдан айырған – Карвальоның кесірі. Арбелоа, Рамос, Альбиоль, Марсело төрттігіне Пепе, Хави Алонсо, Лассана Диарра үштігі қарайласты. Сол қапталда Ди Мария ойнаса, орта тұс пен оң қапталда Өзил мен КриРо зикзаг жасап жүрді. Яғни, 4+3+3.

2. Ойын.
Демек, Маур ойынды шабуылшысыз бастады. 33 турда 29 гол соққан Роналдудың мергендігіне шүбәміз жоқ. Дегенмен, Криштиануды Бензема, Игуаин сияқты таза форвард деп айта алмаймын. Былтыр Моуринью “Интер” рөлінде “Барсаны” катеначчо – тас-қамал қорғаныс тактикасымен жеңген еді. Бірақ биыл мұндай бетпақ жүйе жеміс бермеді. Штарктың Пепені қуып жіберуі, рас, сәл әділетсіздеу болды. Алвештің өтірік өкіріп жатқанын бүкіл әлем көрді. Әлгінде ғана қирап жатқан ол минут өтпей жатып, оң қапталда безіп жүрді емес пе?
“Реал” “Барсаның” қателесуін күтті. Контршабуыл арқылы матч тағдырын шешеміз деп ойлады. Бірақ осы ойында негізінен Мессиді күзеткен Пепе қызыл қағаз алған соң, Леоның да тынысы ашылды. Нәтижесі белгілі. Сондықтан, “Пепенің қуылуы – ойындағы шешуші сәт болды” деушілермен толықтай келісемін. Сіз келіспесеңіз, Мессимен допқа жекелеген талас кезінде Пепе қанша рет басым түсті деген сауалға жауап беріңіз. Білмесеңіз, ойынды қайта қараңыз.
Рас, “Барса” матч бойы басым ойнады. Бірақ бұл “Реал” “Құдай салды, біз көндік” деп бағына салды деген сөз емес.

3. Нәтиже.
Картақұмарлар “Реалдың” қолы жүрмеді” десе жарасады. Маур салған бетон қамалдың шеті мүжілген соң-ақ “Сантьяго Бернабеуде” жеңілістің исі мүңкігені анық. Бірақ сол сәтке дейін алаң ортасын негізінен Моуринью үштігі – Пепе, Хави Алонсо, Диарра бақылады. Хедира да сапта болғанда. Хавидің тынысы тіпті тарылар еді. Пепенің көз алдында қызыл қағаз жарқ еткенге дейін Маурдың тактикасы 100 пайыз нәтиже беріп тұрды. Егер жартылай қорғаушы сапта болғанда, ойын нәтижесі басқаша боларына бәс тіге аламын.
Мессидің қос голы да тік тұрып қол соғуға лайық. Луческудың сөзін сәл өзгертсек, “Реал” футбол машинасынан жеңілді”.

4. Енді не болады?
“Манчестер Юнайтед” сырт алаңда “Шалькенің” екі аяғын бір етікке тықты. “Барса” да бір аяғымен финалда. Демек, 2009 жылғы финалистер қайта тоқайласуы ғажап емес. Мысалы, Ақырыс сэр Алекстің шәкірттері Лига жеңімпазы болатынына кәміл сенетінін ішім құрғыр сезеді. 🙂 Кім біледі, футболда бәрі де мүмкін.

Айтпақшы, комментаторлар тақырыбына айналып соғуға уәде беремін. 🙂

Моуриньо vs Гвардьола

Cонымен, бүгін – футбол. 2010-11 футбол маусымының ең қызықты матчтарының бірі болу тиіс. «Реал» мен «Барселона». Чемпиондар лигасының жартылай финалы.

Сонымен, бүгін бүкіл әлем Мадридке қарап құлақ түреді. Есі тұрыс ТД біткеннің бәрі тікелей трансляция жасайды. Мыңдаған спорт комментаторлары таңдайлары тақылдап жұмыс жасайды. Миллиондаған адам түн ұйқысын төрт бөліп тд-ға телміреді. «Сантьяго Бернабеуге» 75 мыңнан астам жанкүйер жиналады. Ірі футбол абыздары вип-ложаларға жайғасып, сигара тартып отырып, Моуриньо мен Гвардьоланың футбол философиясын талқылайды. Спорт басылымдарының тілшілері фотографтарын жетелеп, Месси-Роналду текетіресін бақылайды. Букмекерлер ақша тігіп, болжамының дәл келуін тілейді. Қысқасы, масқара матч! Ал алаңда 22 миллионер доп тебеді 🙂 Бізге не пайда деймін да 😦

Ойын жайлы ертең жазармын, Алла қаласа. Сәуегейлік жасамай-ақ қояйын. Дегенмен, маған қос бапкердің мачқа қандай тактика таңдайтыны қызық. Жозе өткендегідей жеті қорғаушымен ойнай ма, жоқ әлде күтпеген жерден шабуылшысы көп құрам шығара ма? Пеп ше? Ертеңге дейін қос бапкердің қызықты фотоларымен «сусындай» тұрыңдар. 🙂

Рекэтир + Адасқан = Ликвидатор

Біз киносыншы, болмаса, кинотанушы емеспіз. Бірақ, менің білуімде, кино – кинотанушыларға немесе киносыншыларға ғана арнап түсірілмейді. Менің бұл пікіріммен кинорежиссерлер келіспеуі де мүмкін. Іштері біледі. Әйткенмен, «іште пікір өлгенше» деп атам қазақ тегіннен тегін айтпаған болса керек деп ойлауға толық негіз бар деп айтуға рұқсат ететін шығарсыздар деген үмітім де жоқ емес болатын-тұғын :).
Ақан Сатаевтың «Ликвидаторы» жайлы блогшы қауым бұрқылдатып жазып жатыр. Біздікі – «аттан қалма байталым». Көп мыжымай-ақ қояйын, фильм жайлы менің көрермендік пікірім төмендегідей.

Сценарий – қарапайым ғана. Ауыз аштырып, көз жұмдыратын ештеңе жоқ. Голливуд бұдан он – он бес жыл бұрын басып өткен тақырып. Ауылда масаға таланатып отырып көрген, ағасының кегін қайтармақ болып қан сорпа болатын Ван Даммдарды өз басым әлі ұмыта қойғам жоқ. Жанр жағы келмейді демесеңіз, «Ликвидаторды» «Адасқан» сияқты деміңді ішке жұтып отырып көре алмайсың. Финал- қандай екені әу бастан-ақ белгілі болып тұрады. Ауа жайылып, Винни Джонсты біраз уақыт жоғалтып алатын кездер де кездеседі. Яғни, параллель бұрымдалып келген сюжеттік желінің бір ұшы өрусіз қалып қойған ба, қалай? Сондықтан Тимур Жақсылықов өз деңгейінен сәл төмендеу жұмыс істеген сияқты. Фильм философиясы «Бір адам үшін осынша қантөгіс қажет пе еді? Кек деген жаман нәрсе» деген қазықты айыналып шабатын сияқты.
Әрине, кейіпкерлер арасындағы диалогтардың кейбірі (ешқандай қызыл сөзсіз айтып отырмын) тәнті етеді. Тіпті сол екеуара әңгіме (Бейшенәлиев пен Айтжанов арасындағы) бүкіл картинаның шырмауын жазып тұр деуге болатын да шығар. Әрине, өзің білгеннен кейін білгеніңмен бөлісу керек. Бәлкім, ол міндет болып та қалатын шығар. Бүкіл киноғұмырын ужастиктерге немесе катастрофалық картианаларға арнаған режиссерлер-сценаристерді тізіп шығуға болады. Айтпағамыз, мистикаға «Сатайфильм» қайта соғып отыр. Өзін өзі қайталады демей-ақ қояйын, бірақ профи-реж үшін қажетсіз қадам.

Режиссура – Ақан Сатаев – талант. Мойындамай қайда барасыз. Бірақ бұл фильмнің әуелгі «Рекэтир» сияқты коммерциялық салмағы басымдау болған тәрізді. Секунд санап ауысып жататын кадрларға, жасөспірмдерге қызық болуы тиіс бейнеклиптікіне ұқсас эффектілерге қарап, осыны болжаймыз. Әрине, Сатаевтың Тарантино сияқты түйеден түскендей қадамдарға баруға жүрегі дауаламайды. Опера театрындағы өлім сценасына да қорқақтап барса, ғажап емес. Әрі фильмде «Адасқандағы» сияқты Ислам құндылықтарына құрмет байқалады. Сондықтан, «Ликвидатор» «Рекэтир» мен «Адасқанның» қосындысынан немесе шағылысынан шыққан нәтиже сияқты әсер қалдырады.

Ұйымдастыру жұмыстары. Сатаев үшін Алматыдағы әл-Фараби даңғылын бір сағатқа жауып берген Есімов әкімшілігіне зачет. Оған опера театрындағы массовканы қосыңыз. Сүліктей «Мерстің» құйрығына қара «БМВ» былш ете қалады. Түсірілімдердің тікұшақ арқылы жүретін жері бар. Қысқасы – фильм шығыны 2 млн. доллар.

Актерлер – сәтті таңдалған деп айта алмаймын. Басты рөлдегі Берік Айтжановқа «Махамбет» кезінде көңіліміз толмаған-ды. Мына рөл де оң жамбасына… әй қайдам. Қыздар Берікті тартымды жігіт дейді. Рас шығар. Бірақ ол тартымдылығы аздық етіп тұр. Көзі мөлдіреп, «менен қатыгез кісіөлтіруші шықпайды» деп актерді сатып тұр. Яғни, көзі қанға толған қатыгез кісі өлтіргіштің бейнесін бере алмайды. Рас, «кектен көзі соқыр болған, қос шайтанның арбауы» деп ақтап алуға болады. Бірақ әлжуаз ақтау… Бас кейіпкерді ойнауға біздіңше Әзиз Бейшенәлиев лайық еді. Қырғыз актері мұнда кнбышник болып жүр. Жағымды кейіпкер. Бірақ Әзиз – негатив рөлдерді ойнауға шебер. «Афалинаның секірісіндегі» сияқты. Көзінде қатыгездіктің, жартқыштықтың «симптомдары» бар. Мұстафа Шоқайдың сәтсіз шыққаныны да – осы себеп. Сондықтан, Айтжанов-Бейшенәлиев дуэтін теріс айналдырып пайдалану керек пе еді… Ал мұхит кешіп келген Винни Джонс кейіпкері түк те ашылмаған. Жүрген бір мылқау кісі өлтіргіш, әйтеуір. Қарлығаш Мұхамеджанованың үйіне келіп, диванға отырып кету үшін келген сияқты :).
Айтпақшы, Сатаевтың біздің құқық қорғаушыларды позитив суреттеуге тырысқаны байқалады. Ол да керек шығар. Айтпақшы, бас кейіпкер – Арсен тірі қалады. Титр жазылған барабан айналып біткенше күтсеңіз, көресіз. Яғни, картинаның жалғасы түсірілуі мүмкін.

P.S. Ақан Сатаев енді тарихи «Мың бала» фильмін түсіруді бастайды. Ермек Аманшаев Елбасыға «20 жылдық мерейтойға дейін дайын қыламын» уәде еткенін естіген жұрт айтып жүр. Басты рөлдерде: Досхан Жолжақсынов (Төле би), Болат Әбділманов (Бөгембай батыр) Берік Айтжанов (Әбілхайыр хан).

Өзіме жарнама

Жоғарғы сыныптарда оқып жүрген кезімнен-ақ қазит-жұрналдарға шатпақтарым шығып келе жатқанмен, мұның жөні бір бөлек екен. Осы айдың басында «Жұлдыздар отбасы» журналына сұхбатым шықты. Қанша қашқақтағаныммен (өтірік қарапайымсып тұрғам жоқ е :)) Қарлығаш есімді қыз қуалап жүріп інтербиу алған. Осыдан 2 ай бұрын. Сол өткенде шығыпты. Ол шыққанша «Таразы» Астанаға көшті. Так что, «таразылықтар» ренжіп қалмасын… Сосын блогым жаңармағалы бірқыдыру уақыт өтіпті (Қызылорда, Шымкент қалаларына қыдырып қайтқам). Қысқасы, мынау сол сұқпаттың сұры.

– Ерлан, сізді көпшілік көрермен «Хабар» арнасындағы «Таразы» бағдарламасының жүргізушісі ретінде тани бастады. Осы бағдарламаны эфирге шығарушы журналистердің бірі ретінде «Таразының» өзге бағдарламалардан ерекшелігі неде деп санайсыз?
– Бұл сұрақты “Таразыны” қалдырмай қарап жүретін, жай қарап қана қоймай, өзге телеарналардағы басқа бағдарламалармен салыстыра отыратын көзі қарақты көрермендерге қойған дұрыс шығар. «Таразы» бағдарламасы ашылғалы бірнеше жылдың жүзі болды ғой. “Қазақ тележурналистикасында төңкеріс жасаған сұмдық-сойқан бағдарлама” дей алмаймын. Дегенмен, көрермендер жазған хаттарға, ауыл-аймаққа іссапарға барғандағы түсіру тобына деген ықылас, ниетке қарап, “көрерменін тапқан жоба шығар” деп үміттенемін.
Біздің бағдарламаның қатып қалған қағидасы жоқ. Кез-келген тақырыпта, кез-келген жерден сюжеттер дайындаймыз. Біз талқыламайтын тақырып жоқ. Саясат, экономика, мәдениет, руханият, спорт, әлеуметтік мәселелер… Балабақшадан – Ақордаға дейін. Елдегі қандай ауқымдағы болса да оқиғадан сырт қалмауға тырысамыз. Көрермен тарапынан бағдарламаға ұсыныс болса, қуанамыз. Жалпы ауылдағы қарапайым көрерменнің белсенді болғанын қалар едім. “Хабар” болсын, “Қазақстан” болсын мемлекеттің қаржысы арқасында өмір сүріп отыр ғой. Ал мемлекеттің қамбасы қарапайым адамдардың салық төлеген ақшасымен толады. Ендеше, басқа ракурстан қарайтын болсақ, мемлекеттік телеарналардың журналистерін асырап отырған, жалақы төлеп отырған – көрермендер. Демек, көрермендер не көргісі келеді, соны талап етуге, сұрауға құқылы.
– “Хабарға” келгенге дейін газетте тілші болдыңыз. Жалпы журналист ретінде жаныңызға қайсысы жақын: баспасөз бе, әлде телеарна ма?
– Бөле-жара қарағым келмейді. Екеуінде де бір жұмыс. Құрылысшы мен дәрігердікі сияқты айырмашылық жоқ қой. Рас, оқушы кезде аудандық газеттерге шатпақтап тұрдым, университетте мерзімді баспасөз кафедрасында оқыдым, журналистикаға ең алдымен газет арқылы қадам бастым. Дегенмен, телеарнаны да аса көп жатырқай қойған жоқпын. Бастысы – газетте жүргенде сауатты сөйлем құрауды үйрендім ғой. Ал бастауыш қайда, баяндауыш не екенін түсінетін журналист фотожурналистика болса да қинала қоймайтын шығар.
– «Жас қазақ» газетінде қызмет атқарып жүргеніңізде көбіне мәдениет саласына қатысты материалдар дайындап жүрдіңіз. Өз бағалауыңызша, қоғамға әсері тиетін мақалалар жаза алдыңыз ба?
– Бірдеңе жазып, қарқылдатқаным шамалы. Сол уақыт үшін ғана маңызды, жыл айналмай құнын жоғалтатын материалдар. Әліме қарамай, жаңа фильмдер, спектакльдер, концерттерді сынап, талдауға тырысып жүретінмін. Бәрі де өткінші тақырыптар. Сондықтан, жазғанымнан жазатыным көп шығар деп үміттенемін.
Сосын өзімді орта көрген журналист санаймын. Себебі, 2005 жылы жазда бірінші курсты тәмамдап, өндірістік тәжірибеден өтуге “Жас қазақ” газетіне келгенімде, кіл “сен тұр, мен атайын” журналистердің орасына түстім. Талғат Ешенұлы, Сәкен Сыбанбай, Жанарбек Әшімжан, Әмірхан Балқыбек, Есей Жеңісұлы, Еренғайып Қуатайұлы, Дәурен Қуат, Қасым Аманжолұлы, Гүлзат Нұрмолдақызы – қай-қайсысы болсын үйретуден жалықпайтын, ақыл-кеңесін айтып отыратын. Әрі сол кездегі редакцияның ішкі ауа-райы да ғажап-тұғын. Редакцияда әріптестер емес, бауырлар, бір үйдің балалары жүргендей әсер болушы еді. Сәкен, Есей ағалар жазғанымыздың әрбір үтір, нүктесіне дейін шұқшиып қарап, қып-қызыл қып түзетіп, шатпағымызды қайтарып беретін. Сол “Жас қазақ” – маған үлкен мектеп болды. Екінші курста да осы газетте тәжірибеден өттім. Сосын үміт күтсе керек, бас редактор Талғат аға жұмысқа алды.. Аға буын журналистер айтып жатады ғой, “мен Шер-ағаңның шекпенінен шыққанмын”, “Марат Қабанбай мектебінің түлегімін” деген сияқты. Сол сияқты мен де мақтана айта алам, мен – “Жас қазақ” мектебінің түлегімін.
Ал 2009 жылы “Хабарға” келгенде де жолым болды деп айта алам. Серік Абас-шах, Арман Сқабылұлы, Болатбек Қожан, Шоқан Шөжеев, Ринат Думанұлы сынды нағыз кәсіби тележурналистердің ортасына түстім. Осы ағалар да мол тәжірибелерімен бөлісті, үйретті, сенім артты.
– Ал қазір еліміздегі басты арналардың бірінің журналисі ретінде қоғамға қандай үн қоспақ мақсатыңыз бар?
– “Мынау менің мақсатым, былай үн қосам” деп жабысып қалған ештеңем жоқ. Біздің үніміз – “Таразы”, “Арнайы репортаж” бағдарламаларында жасаған сюжеттеріміз. Шамамыз жеткенше мемлекетте қордаланып қалған проблемаларды көрсеткіміз, шешу жолдарын ұсынғымыз келеді. Қолымыздан қаншалықты кеп жатқанын білмеймін, бірақ, әйтеуір, тырбаңдап жатырмыз. Журналист – біреудің мәселесін шешіп беретін сот немесе құзыретті орган емес қой. Біз айтамыз, ақ пен қараны таразыға тартып көрсетіміз – міндетіміз сол ғана. Шайнап берген ас болмайды ғой. Керегін көрермен өзі айырып алады.
– «Таразы» бағдарламасын сізге дейін жүргізген Ринат Думанұлымен, Қуат Ахметжановпен сізді салыстыра айтылған сын-пікірлерді естіп жатқан шығарсыз?
– Әзірге ести қойған жоқпын. Әрі өзімді ол жігіттермен салыстырғым да келмейді және үшеуміз бір-бірімізбен салыстыруға да келмейміз. Сосын “Таразы” – менің тележүргізушілік қызметімнің басы ғана шығар деп ойлаймын. Құдай қуат берсе, өзімнің авторлық бағдарламамды да жарыққа шығарып қалармын. Сосын “Таразыдан” бөлек, қазір “Айбын” әскери-патриоттық бағдарламасын маған сеніп тапсырып жатыр. Белгілі журналист Шоқан Шөжеев биік деңгейге көтерген осы бағдарламаның екінші тынысын ашу маған жүктеліп отыр. Сондай-ақ “Хабар” агенттігі бас продюсерінің орынбасары Арман Сқабылұлының жетекшілігімен “Әңгіменің ашығы” атты сараптамалық-публицистикалық жаңа бағдарлама жарыққа шығарып жатырмыз.
– Сізді журналистикаға қызықтырған не нәрсе?
– “Дәл мына нәрсе мені журналистикаға жетелеп келді” деп кесіп-пішіп айта алмаймын. “Журналист болам” деп терезеге қарап қиялдап отырған кезімді есіме түсіре алмай отырмын. Мен оқушы кезде ағам “Жас Алаш” газетінде жұмыс істейтін. Кім біледі, бәлкім, сол ағама ұқсағым келген шығар?

Алгебра мен химия – кірмеді менің миыма
– Қай өңірдің қазағы боласыз?
– Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтаарал ауданы, Жолдыбай Нұрлыбаев ауылдық округіндегі қазіргі Ынталы деген ауылда туып-өстім. Атам Әбдіғаппар Сыбанбаевтың шаңырағынан он бала өсіп-өнген. Аллаға шүкір, үлкен әулетпіз. Әжеміздің аты – Ұлтай. Батыр Ана. Ал әкем Әбдір сол он ағайындының ең үлкені. Әбдірден үшеуміз. Әпкем, қарындасым бар. Шешемнің аты Жұмагүл.
Ауданындағы ең бір іргелі орта мектептердің бірі саналатын Ыбырай Алтынсарин атындағы № 91 мектепті тәмамдадым. 2004 жылы Алматыдағы Әбу Насыр әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың журналистика факультетіне оқуға түстім. Бакалаврды тәмамдаған соң көштен қалмайын деп магистратураға құжат тапсырып, өзге түгілі өзім де ойламаған жерден оқуға түсіп кеттім. Бірақ бір жылдан соң тастап кеттім.
– Неге?
– Сол баяғы оқытушылар, сол баяғы әңгіме, сол баяғы лекция… Қысқасы, жалығып кеттім.
– Журналистика факультетінен болашақ кәсібіңізді оқып қана қоймай, өмірлік жұбайыңызды да кезіктірдіңіз емес пе?
– Иә, рас. Жолдасым да ҚазҰУ-дың журналистика факультетін бітірген.
– Жұбайыңыз Лаура талай байқауларда топ жарған өнерлі арулардың бірі емес пе, көңілін табу қиынға соқпады ма?
– Бұл енді ешкімге қызық емес шығар. Менің әйелім – менің жеке меншігім.
– Кішкентай сәбилеріңіз күн өткен сайын түрлі қылықтарымен қуантып келе жатқан болар?
– Әрине. Бұл да өмірдің бір қызығы.
– Ал өзіңіздің бала күніңізден қандай естеліктер ойыңызға оралады?
– Сиыр бағатынбыз. Күнде кешке алаөкпе футбол. Мектепте артылып көзге түскен озат оқушы бола қойғам жоқ. Бірақ үлгерімім соншалық сорлы болды деп те айта алмаймын. Өзіме ұнамайтын алгебра, химия сияқты пәндерден қашып жүретінмін. Сабаққа мектеп формасын келмей келгенім үшін сынып жетекшісінен талай ұрыс естігенмін. Жалпы мұғалімдерге сүйкімсіз, қырсық оқушы болдым.
– Сөзіңізге қарағанда, директордың алдына талай барған сияқтысыз ғой?
– Көп болмаса да, жолымыз түсіп тұратын. Бірақ 10-11 сыныпта оқып жүргенде аудандық газеттерге, тіпті бір-екі рет әйгілі “Жас Алаш” газетінде шимай-шатпағым, мектепте ұйымдастырылған шаралар туралы ұсақ-түйек ақпараттарым жарық көре бастады. Бәлкім содан ба екен, мектеп директорымен арамыздан ала мысық көрген емеспін.
– Қазір ше? Қырсықтығыңыздың пайдасы тиіп жатыр ма, әлде зияны ма?
– Студент кезде оқытушылардың біріне “Емтиханда ақша алмаймын дегеніңіз – өтірікшінің сөз емес пе?” деп айтып салып, сессия кезінде біраз сенделгенім бар. Пән ұнамаған соң, курстық жұмыс жазбай, емтиханнан да қуылғанмын. Мұны енді қазіргі студенттерге үлгі ретінде ұсына алмаймын. Бірақ өз принципіне адал адамдарды құрметтеймін.
Ал нашар мінезден пайда бар дегенді естіген емеспін. Мұсылманның көркі, байлығы – көркем мінез, сабыр.
– Журфак пен филфактың студенттері шетінен ақын болушы еді, сіздің де поэзияға жақындығыңыз бар болар?
– Өлең жазатын қабілетім жоқ. Бірақ жатақханада төрт жыл Мұрат Есжан деген ақынмен бірге тұрдым.
– Адамның жасы ұлғайған сайын жанындағы достары азая түседі деп жатады, ал сіздің қазіргі күні достарыңыз көп пе?
– Жас ұлғайғанда енді… жағым түсіп қартайып тұрғаным жоқ. Бірақ жас болып, жайқалып тұрғаным да шамалы. Жаныма жақын достарым, Құдайға шүкір, жоқ емес. Бәрі дерлік журналистиканың маңында жүрген жігіттер.
– Журфактың әйгілі бесінші жатақханасында студенттік өміріңізді өткіздіңіз. Сол бір естен кетпес студенттік жылдардың естеліктерімен бөліссеңіз…
– 411-і бөлмеде тұрдым. Өмірі күн түспейтін. Ұйқы шақырып тұратын бөлме еді. Төртінші курста оқып жүргенде таңғы сағат бесте бірінші курстың қыздарына мәнті пісірткенбіз. Оны пісіретін мәнтіқазан іздеп, бүкіл бөлмелердегі студенттерді оятып шыққанбыз. Тамағымыз піскен соң оны жайланып отырып, асықпай сегізге дейін жеп, біз ұйықтадық та, байғұс қыздар көздері қызарып лекцияға кетті.

Сұхбаттасқан Қарлығаш ДОСАНОВА,
karsha88@mail.ru

«Интер» неге жеңілді?

Футбол деген түк пайдасы жоқ нәрсені жақсы көремін (жалпы футболды жақсы көрмейтін еркек кіндікті жоқ шығар, доптың домалақ екенін еміс-еміс білетін Өркен Кенжебек сияқтылар болмаса). Рас қой, түнгі бір жарымға дейін сарылып күтіп, үш жарымға дейін көріп, төртте ұйықтаймыз да, таңертең Арман ағаның (Сқабылұлы) жиналысына келе алмай, салбырап жүреміз, көзіміз көнектей боп!
Жанкүйерлік өтілім (стажым) 13 жыл. Сонааау 1998 жылы Францияда өткен Әлем чемпионатынан бері бұтбол десе, ішетін асымды теледидардың алдына әкеп алам. Ең алғаш көрген матчым Италия-Чили еді. Ойынның соңғы минуттарының бірінде Роберто Баджо пенальтиден есепті теңестірді де (2-2) ойын аяқталды. Содан бері “форца, Италия! Грандиссимо Баджо!”. Осы әлем чемпионатынан кейін сүйікті ағам Роберто Миланның “Интер”клубына ауысты да, “Сан-Сироның”(Миландағы стадион ғой) билетсіз көрермені боп шыға келдім. Яғни, 1998 жылдан бері мені “Интернационаленің” жанкүйері деп есептеуге толық негіз бар деп айтуға әбден болатын шығар деп ойлаймын. 🙂 Комментатор Асхат Сағынаевшалап кеттім бе, қалай? “Мұның бәрін бізге неге мыжып айтып отыр?” деп ойлап отырсаңыз, кеше түнде сол “Интерім” оңбай ұтылды. Сөйтіп, түнгі үште қаным басыма теппесі бар ма? Ойынды Украина каналынан көргем, комментатордың айтып жатқандарын түк ұққам жоқ. Сосын жатып алып, ойландым. “Интер” неге жеңілді? Кімнің кінәсі? Менің жастығымды жастап алған келіншегіме ажырая қараймын. О баяғұстікі алаңсыз ұйқы. Ұрысатын адам таппай қиналдым-ей! Тааак ондаааа…

МИЛАН – ИНТЕР – 3:0

1. Меніңше, “Интердің” бас бапкері Леонардо тактикалық қателіктер жіберді.

Басқаша айтқанда, әріптесі Массимилиано Аллегри мұндай құрам шығарады деп күтпеді. “Интер”, ең бірінші, алаң ортасында жеңілді. “Интердің” “миы” – Снейдер темір аяқ, жүн табан Гаттузодан аса алмай-ақ қойды. Сосын ол “Бавариямен” кездесудегідей сол жаққа ойысып та ойнады. Одан да түк шыққан жоқ. Абате қия бастырмады. Ал әдеттегідей тым сылбыр Пандевті Боатенг тіпті босатқан жоқ. ЭтоО әр жерден бір шаң бергенмен, аяқ сындырудың маманы Ван Боммельден қашып құтыла алмады. Ал Пацциниді Неста мен Тьяго Сильва жеп қойды. Шабулшы 63 минут бойы түк бітірмеді деп айтсақ та болады. Есте қалғаны – бір рет қана әлгі екеуінен сытылып өтіп, сол аяғымен бесінші сыныпта оқитын баланың соққысын жасады. Қысқасы, Леонардо шәкірттерінің бәрі дерлік допқа жекелей талас кезінде жеңіліп жатты. Есесіне, жарақатынан әлі айықпаған Пирлоны жоқтатпай жүрген қара тәнді ақсақал Зеедорф еркін ойнауға мұмкіндік алды да, Пато мен Робиньоны доппен қатамасыз етіп отырды.

2. “Интер” сауатсыз қорғанды.
Снейдерді допсыз қалдырған соң, елдің бәрін таң қалдырып, Гаттузо да шабуылға жиі араласты. Әлде Аллегри тапсырмасы солай болды. Әйтеуір, бұл жағдай “Интердің” екі тірек қорғаушысын (опорник) әбден састырды. Себебі, бұл екеуі – Камбьяссо мен Мотта өздерінің қорғаушылары Майкон мен Дзанеттидің “артын жабумен” айналысты. Әсіресе құйынперен боп ойнаған Абате қарт Дзанеттидің тілін салақтатты.
Оған болысам деп Камбьяссо солға ойысқанда, орта тұс ашық қалды да, ортада ойнап әдеттенбеген Кивудың сілесі қатты. Бұл да Леоның стратегиясы нашар жасалғанының белгісі еді. Себебі, көбіне “волнорез” жұдырықтың рөлін атқаратын 38 жасар шал Дзанетти қаптал қорғаушысы болып ойнаған кездерін ұмытқан сияқты. Әрі уақыт шіркін дегенін алмай тұрмайды екен.

3. “Интердің” жеңілісіне негізінен осы Дзанеттидің сол қапталға қою себеп болған сияқты.
Әрине, бұл қадамды Леонардо іші пысқан соң жасаған жоқ. Негізгі орталық қорғаушылар – Лусиу мен Самуэль жарақаттанған соң, Раноккьямен шеп құратын біреу керек болды. Ол орынға Лео әйгілі Жозе дәуірінен бері сол қаптал қорғаушысы болып келе жатқаг Кристиан Кивуды лайық көріпті. Миланның” үш голы да орталық қорғаушылардың кінәсінен соғылды. Яғни, бапкер қате таңдау жасады деген сөз. Ал есеп 2-0 болған кезде Аллегри схеманы өзгертті де, Гаттузоны алаңнан алып тастап, Фламиниді жіберді. Бұл – “жұдырық” Ван Боммельге енді Боатенг болысып ойнайды дегенді аңғартты және солай болды. Енді “Милан” төртеу орнына алты қорғаушымен ойнағандай әсер қалдырды да, “Интердің” саудасы бітті. 84 Минутта оларға Эмануэльсон қосылған соң, тіпті алаң тарылып, шабуыл жасайтын бос орын қалған жоқ.

4. Қос қаптал. Шабуыл.

Майкон шау тартқан Дзамброттаны қыспаққа алуы керек-ті. Керісінше, Джанлука бұл теке-тіресте басып түсіп жатты. Ал Дзанетти Абатемен бас қайғы боп кетті. Әрі 54 минутта Киву “өртеніп” кеткен соң Лео шабуылшы Пандев орнына қорғаушы Кордобаны шығару керек болды. Себебі, реактивті Пато мен Робиньоға қарсы қорғаныстың ортасында қанша жерден мықты болғанмен, бір Раноккьямен ойнау – ақымақтық болар еді. Ал Станковичтің не үшін шыққанын өзі де білмейтін шығар. Екі доп айырмасымен ұтылып жатқанда қорғанысқа көбірек көңіл бөлетін жартылай қорғаушы неге керек? Әлде бапкердің “ва банкқа” жүрегі дауаламады. Әйтеуір, оның бұл матчқа таңдаған футбол философиясы түсініксіз болды. Пацциниді алмастырған Милито болса, былтырғы Милитоның көлеңкесіне де татымайды.

Тақырыпты өзгертіп, “Леонардо неге жеңілді?” деп қойсақ та болатын сияқты. Нәтижеде “Интер” чемпиондық атақтан алыстап кетті 😦