Кейде бір ойланғанда…

Кеше көшеден негрмен қол ұстасқан қазақ қызын көріп қалдым. Иә, кәдімгі басы мейіздей қап-қара зәңгі ше! Біздің қыз мәз енді. Қайтсін-әй! Танауы делдиіп, кәдімгідей құлағынан пар будақтап кетіп бара жатыр, шіркін. Әлгімен әмпей-жәмпей боп жүргені – өркениет! «Қарындасым-ау, мұның қалай» деп көріңіз. Мұрныңызды жұлып, сақал-мұртыңызды отап, қолыңызға ұстата саларына мен кепіл!
«Бұл –жаңалық емес» деп әрі қарай оқымай қойсаңыз да мейлі. Бірақ «ибай, бетім-ай, масқара, көргенсіз, тәрбиесіз!» деп өтірік ұрандатып, көпіртіп әкеткелі тұрғам жоқ. Расист емеспін, ұлтаралық татулық болғанын қолдаймын, Заң жарықтық қыз-қырқынға «қалағаныңа ти» деп қақпаны ашып бергені де рас. Маған қызығы – біздің құндылықтар қалай, неге құбылып кетті?

Біздің ауылда кәрістерді «ит жеген» деп жақтырмайтын. Күріш егіп жүретін қылиларға бөгде планеталық сияқты біртүрлі, онша емес көзқараспен қараушы едік. Несіне мәймөңкелеймін, жиіркенетінбіз-ей шындығы. Бүгін-ертең Ақтөсті ап кетердей ауылға маңайлағандарына ала сөзбен қараушы едік қой. Қазір екі аяқтыда кәрістен сұлу жаратылыс жоқ сияқты. Қыз-қырқынды қойып, қатын-қалашқа дейін кәріс десең, қырылып түседі.
Ал орыстарды «кәпір» дейтін. Біздің ауылдың қандай да бір қызы алабөтен қылық таныта қалса, шешесі қуып жүріп оқтаумен сабар еді. Сонда деймін-ау, итімізді де кәрістерден қызғанушы ек қой, иә? Бүгінгіміз мынау енді. Орыс, кәрісіңді былай тарт, эфиоп па, піл сүйегі жағалауынан келген абориген бе, білмедім. Әйтеуір, бір жатырдан шықпасаң да, сенің нәсіліңнен тараған тіршілік иесін тақымдап бара жатыр. Бір ұлттың екінші ұлттан ешқандай артықшылығы жоқ екенін қанша іштей мойындасам да… біздің қыздың беті түгілі безеуінен садаға кетсін-ей әлгі міскін! Бірақ енді не істейсің? Қолыңнан не келеді? Бетіңді жыртып жылайсың ба, негрмен жата кеп төбелесесің бе, «ойбой, қызым-ау, сен қазақсың ғой» деп оған Жаяу Мұсаның әнін айтып бересің бе, «айналайын, «Абай жолын» оқышы» деп жалынасың ба? «Ұрдым да, қол қойдым» дейтін шығар – бәс тігейін.
Кейде (иә, кейде) жатып алып бір ойланасың ғой. Ағаш емеспіз, диван емеспіз, сиыр емеспіз – ойлануға болатын шығар? Қазақты не құтқарады енді?